این بررسی تا اینجا شواهد استفاده از واقعیت مجازی درمانی در جمعیت­‌های گوناگون بالینی را به عنوان ابزاری جدا یا ضمیمه مداخلات معمول توان‌بخشی عصبی مورد تفحص قرارداده است. با این یک سوال باقی می­‌ماند؛ آیا می‌­توان اثرات مثبت واقعیت مجازی را به تکنیک‌­های تعدیل عصبی مانند tDCS افزود، و یا آیا ممکن است ترکیب این فناوری‌­ها روش هدفمندتری برای پایش اثرات واقعیت مجازی بوسیله روش­های تصویربرداری مغزی غیرتهاجمی مانند fNIRS و EEG را فراهم کند؟

افزودن واقعیت مجازی درمانی به tDCS

تحریک فراجمجمه­‌ای جریان مستقیم روش نو ظهوری برای تحریک مغزی غیرتهاجمی است که از جریان الکرتیکی شدت پایین مستقیم برای تعدیل تحریک‌­پذیری نورون­‌های غشری و شبکه­‌های مرتبط با آنها استفاده می­‌کند. بوسیله قرار دادن آند مثبت یا کاتد منفی بر روی پوست سر tDCS می­‌تواند تحریک­‌پذیری نورون‌­های قشری زیری را به شکل خاص قطبی تسهیل (tDCS آندی) و یا مهار (tDCS کاتدی) کند. به دلیل چنین اثر تعدیل عصبی قدرتمندی، tDCS معمولا به عنوان ضمیمه قبل (آفلاین) یا در طول (آنلاین) درمان توانبخشی برای بهبود عملکرد شناختی حرکتی در افراد سالم و یا جمعیت بالینی مورد استفاده قرار گرفته است.

در تئوری، استفاده از tDCS در کنار واقعیت مجازی درمانی برای افزوده شدن توان‌بخشی عصبی به نظر تکمیل کننده می‌­رسد. بررسی که توسط لی و چان در سال 2014 انجام شد مشاهده کرد که پس از 15 جلسه واقعیت مجازی درمانی با tDCS کاتدی آنلاین بر روی قشر حرکتی آسیب ندیده بیماران سکته زیرآستانه شدید، جمعیت مورد بررسی نسبت به گروه شم بهبود در مقیاس‌­های بالینی خاص مربوط به سکته، تست عضله دستی و ایندکس بارتل را نشان دادند. سپس کیم و همکاران در سال 2014 نشان دادند که اضافه کردن tDCS آنلاین آندی بر روی قشر حرکتی آسیب ندیده در کنار واقعیت مجازی درمانی نه تنها کارکرد دست بالایی را بهبود بخشید، بلکه تحریک پذیری قشری‌نخاعی در بیماران سکته­‌ای زیرآستانه شدید را افزایش داد.

در مقابل یافته­‌‌های اشاره شده، نتایج متناقضی توسط ویانا و همکاران در سال 2014 گزارش شد که اثرات ترکیب واقعیت مجازی با tDCS آفلاین آنودی بر روی قشر حرکتی بیماران سکته‌­ای در طول 15 جلسه 1 ساعته واقعیت مجازی درمانی مقایسه کرد. در حالی‌که نتایج هیچ تفاوت آماری در اندازه­‌گیری­های بالینی مختص سکته (ارزیابی فاگل-میر، ارزیابی حرکتی ولف) در کارکرد بازوی بالایی بین بیمارانی که tDCS واقعی دریافت کرده بودند نسبت به گروه شم نیافت، باید به یاد داشت که بیش از 50% از بیمارانی که tDCS آنودی به همراه واقعیت مجازی درمانی دریافت کردند از لحاظ بالینی بهبودهای معناداری را در اسپاسم مچ دست پس از درمان نشان دادند. بر اساس این یافته‌­های محدود VR و tDCS، می­توان دید که اعمال tDCS در طول واقعیت مجازی درمانی فاکتوری معنادار در تقویت اثرات واقعیت مجازی درمانی به تنهایی است، که در ترکیب tDCS و توان‌بخشی عصبی نیز اینگونه است. گرچه ترکیب واقعیت مجازی و تعدیل عصبی (tDCS) بیشتر در اختلالات حرکتی اعمال شده است، با توجه به بهترین دانشمان می‌­توان گفت که هیچ بررسی شناخته شده‌­ای در زمینه ترکیب این دو فناوری برای اختلالات شناختی و خلقی وجود ندارد. بنابراین درمانگرانی که از اکنون استفاده از واقعیت مجازی درمانی را در اختلالات روانی و خلقی اتخاذ کرده‌­اند به شکل بالقوه می­‌توانند از استفاده همزمان VR و tDCS برای افزودن مزیت­‌های درمانی فراتر از واقعیت مجازی درمانی به تنهایی بیشترین استفاده را ببرند.

احتمال دارد که اثرات ترکیبی VR و tDCS تحت تاثیر ترکیب فاکتورهای گوناگونی باشد. برای مثال: 1) خصوصیت­های عمومی جمعیت (مثلا مناطق تحت تاثیر در مغز)؛ 2) پارامترهای tDCS مانند مکان قرارگیری الکترود (منطقه متاثر یا غیرمتاثر)، قطبیت (آنودی یا کاتدی)، زمانبندی اعمال tDCS (آنلاین یا آفلاین). در چنین مواقعی که تاثیرمداخلات ترکیبیVR و tDCS وابسته زمانبندی و مکان قرارگیری است (یعنی کی و کجا را تحریک کنیم)، روشی برای شناسایی و پایش تغییرات در کارکردهای نوروفیزیولوژیک در حین دریافت درمان توسط بیمار برای بهینه سازی اثرات مداخله حیاتی است. از این رو روش­های تصویربرداری عصبی می­توانند برای پایش پیشرفت درمان واقعیت مجازی مورد استفاده قرار بگیرند که در بخش بعدی خواهیم دید.

اگر به این موضوع ها علاقه دارین پیشنهاد میکنیم با دانلود نرم افزار واقعیت مجازی درمانی از بقیه مقاله ها دیدن فرمایید.

https://500px.com/p/samihberge3?view=photos

https://qiita.com/SamihBerge3

https://www.mapleprimes.com/users/SamihBerge3